Zygmunt Krauze

Zygmunt Krauze ur. w 1938 w Warszawie. Studia w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie: u Marii Wiłkomirskiej fortepian (dyplom 1962), u Tadeusza Szeligowskiego i Kazimierza Sikorskiego kompozycja (dyplom 1964). 1966 - roczne stypendium Rządu Francuskiego na studia u Nadii Boulanger w Paryżu. 1973 - roczny pobyt w Berlinie na zaproszenie daad.

Prowadził wykłady, kursy mistrzowskie dla pianistów i kompozytorów w polskich i zagranicznych ośrodkach nowej muzyki i na uniwersytetach (m. in. Chorwacja, Indie, Japonia, Korea Płd., Niemcy, Szwajcaria, Szwecja, USA). Organizował międzynarodowe seminaria dla młodych kompozytorów, teoretyków, muzykologów i instrumentalistów (wraz z Polskim Towarzystwem Muzyki Współczesnej) w Polsce (Kazimierz Dolny, Radziejowice). Był dyrektorem artystycznym i wykładowcą podobnych seminariów w Chorwacji (Groznjan) i w Izraelu (Jerozolima). Zasiadał w jury (także jako przewodniczący) międzynarodowych konkursów kompozytorskich i wykonawczych (m. in. Amsterdam, Bilthoven, Johannesburg, Monachium, Pittsburgh, Rotterdam, Tajpej, Triest, Warszawa) i w jury światowych dni Muzyki iscm/simc (Ateny, Oslo, Pułtusk-Warszawa). W 1984 zainicjował (wraz z PTMW) Międzynarodowy Konkurs Kompozytorski im. Kazimierza Serockiego; jako przewodniczący jury lub juror brał udział we wszystkich jego edycjach.

W 1967 założył w Warszawie "Warsztat Muzyczny", zespół czterech muzyków (klarnet, puzon, fortepian - Z. Krauze, wiolonczela) specjalizujący się w muzyce najnowszej. "Warsztat" występował w wielu miastach Kanady oraz w Chicago, brał udział w wielu ważnych międzynarodowych festiwalach muzyki współczesnej, w tym kilkanaście razy w "Warszawskiej Jesieni". W sumie dał ok. 300 koncertów. Ponad 100 utworów (kompozytorów polskich i zagranicznych) zostało napisanych specjalnie dla "Warsztatu Muzycznego". Zespół występował do 1988. Jako pianista Krauze wystąpił w blisko 30 krajach Europy i Ameryki Płd.) z recitalami lub koncertami z towarzyszeniem orkiestry, zespołu kameralnego np. kwartetu smyczkowego, wykonując cudze lub własne kompozycje.

Jest animatorem wielu wydarzeń kulturalnych, m. in.: 1983 - inicjator i dyrektor artystyczny cyklu koncertów muzyki polskiej XX w. w Centre Pompidou. W 1983-84 zrealizował cykl cotygodniowych audycji w Radio France-Musique (Paryż), poświęconych muzyce awangardowej. W 1986 dla Telewizji Polskiej współtworzył (jako kompozytor, wykonawca i dyrektor artystyczny) serię dziesięciu godzinnych filmów edukacyjnych pt. Muzyka powstaje, a w 1988-89 - cykl filmów poświęconych muzyce współczesnej pt. Cisza i dźwięk. Cykl składa się z 20 półgodzinnych odcinków, a każdy kreśli portret jednego z 20 kompozytorów z 20 krajów. Inicjował i współorganizował (wraz z PTMW) dwa festiwale z serii "Mistrzowie Muzyki XX wieku": Takemitsu Days (1992) i Kagel Days (1994), a także (wraz z PTMW i Galerią Sztuki Współczesnej "Zachęta") - festiwal "Passage" - Panorama muzyki XX wieku (1997, 1998). 1985-87 - członek zarządu Międzynarodowego Towarzystwa Muzyki Współczesnej (iscm/simc). 1987-90 Prezes MTMW. 1994 - założyciel Assoziation für Neue Musik "Europa- Europa" (Rheinsberg, Niemcy). 1970-81 członek komisji repertuarowej festiwalu "Warszawska Jesień". W latach 1982-88 przebywał głównie w Paryżu, gdzie przez rok (1982-83) na zaproszenie Pierre'a Bouleza pełnił funkcje doradcy muzycznego ircam. Uczestnik dwóch kongresów zorganizowanych przez Parlament Europejski "L'Inedita Culturale Europea", Wenecja 1984 i "El Eacio Cultural Europea", Madryt 1985. Od 1993 członek Kapituły Wielkiej nagrody Fundacji Kultury, a od 1997 Ekspert Fundacji im. Leopolda Kronenberga.

Laureat m. in. nagród: I Nagroda na Ogólnopolskim Konkursie Fortepianowym Muzyki Współczesnej (1957), II Nagroda na Konkursie Związku Kompozytorów Polskich dla Młodych Kompozytorów (1965, za I Kwartet smyczkowy), w 1966 I Nagroda na Międzynarodowym Konkursie "Gaudeamus" dla wykonawców muzyki współczesnej (Utrecht) Srebrny Krzyż Zasługi przyznany przez Radę Państwa (1975), odznaczenie przyznane przez "Jeunesses Musicales" (1979), tytuł "Chevalier dans l'Ordre des Arts et des Lettres" nadany przez Rząd Francuski (1984), Doroczna Nagroda Związku Kompozytorów Polskich (1988), Nagroda Ministra Kultury i sztuki (1989). W 1999 został honorowym członkiem MTMW.

Ważniejsze utwory: 5 utworów na fortepian (1958), Ohne Kontraste na fortepian (1960), Pantuny malajskie na głos i 3 flety (1961), 5 Kompozycji unistycznych na fortepian (1963), Tryptyk na fortepian (1964), Esquisse na fortepian (1967), Kompozycja przestrzenno-muzyczna nr 1 na 6 taśm (1968), Kompozycja przestrzenno-muzyczna nr 2 na dwie taśmy (1970), Falling Water na fortepian (1971), Folk Music na orkiestrę (1972), Gloves Music na fortepian (1972), Stone Music na fortepian (1972), Aus aller Welt stammende na 10 instrumentów smyczkowych (1973), Automatophone na 10-15 pozytywek i 10-15 instrumentów szarpanych (1974), Fśte galante et pastorale (kompozycja przestrzenno-muzyczna) na 13 grup instrumentalnych i 13 taśm (1974), Idyll na liry korbowe, dudy, złóbcoki, fujarki i dzwonki owcze dla 4 wykonawców (1974), Soundscape na amplifikowane cytry, klawietki, flety proste, dzwonki owcze, kieliszki, organki i taśmę (1975), I Koncert fortepianowy (1976), Koncert skrzypcowy (1980), Gwiazda, opera kameralna do libretta Helmuta Kajzara (1981, wersja z orkiestrą symfoniczną 1994), Tableau vivant na orkiestrę kameralną (1982), Piece for Orchestra I, II, III (1969, 1970, 1982), Arabesque na fortepian i orkiestrę kameralną (1983), Quatuor pour la naissance na klarnet, skrzypce, wiolonczelę i fortepian (1984), Blanc-Rouge/Paysage d' un pays na dwie masy orkiestrowe i 6 perkusji (1985), Symphonie parisienne na orkiestrę kameralną (1986), 3 kwartety smyczkowe (1965, 1970, 1983), From Keyboard to Score na fortepian (1987), La rivi?re souterraine (kompozycja przestrzenno-muzyczna) na 7 taśm (1987), Kwintet fortepianowy (1993), Refrain na fortepian (1993), Terra incognita na 10 instrumentów smyczkowych i fortepian (1994), Pastorale na flet, obój, klarnet, fagot i róg (1995), Rapsod na orkiestrę smyczkową (1995), La Terre na sopran, fortepian i orkiestrę (1995), II Koncert fortepianowy (1996), Trois chansons do tekstów Claude'a Lefebvre'a (1997); Serenada na orkiestrę (1998), 5 Pieśni do poezji Tadeusza Różewicza na baryton i fortepian (2000), Emilly Bell na orkiestrę smyczkową (2000), Adieu na orkiestrę symfoniczną (2000); muzyka teatralna.

Piece for Orchestra No. 1

Piece for Orchestra No. 1 skomponowałem w 1969. Trzydzieści lat później, podczas kolejnej podróży do Izraela odwiedziłem wzgórze Masadu. Ze szczytu wzgórza obserwowałem ciszę Pustyni Judejskiej, monochromatyczny, żółto-rudawy kolor piasku i skał, suche, gorące powietrze, perspektywę zamglonego w oddali Morza Martwego. W zupełnej ciszy. Myślałem o heroicznej historii sprzed ponad dwudziestu wieków, o Żydach oblężonych przez trzy lata na tym skrawku ziemi przez rzymskie wojska Heroda, o tragicznej i bohaterskiej śmierci niewinnych. W absolutnej ciszy. Wtedy zrozumiałem, że Piece for Orchestra No. 1 odpowiada emocjonalnie temu miejscu. Ten utwór mógłby mieć tytuł Masada. Gdyby powstawał dziś, z pewnością tak bym go nazwał. Natomiast ponad trzydzieści lat temu, kiedy utwór ukończyłem, taki oto tekst towarzyszył prawykonaniu:

"Forma utworu muzycznego jest dla mnie pierwszym i najbardziej istotnym zainteresowaniem. Ścierające się ze sobą dwie przeciwstawne tendencje: dążenie do formy jednolitej oraz dążenie do formy o przebiegu kontrastowym są dla mnie zjawiskiem o pierwszorzędnej wadze. Od mojej muzyki wymagam spokoju i organizacji. Jej brzmienie ma mieć postać na tyle indywidualną, aby mogło wyróżnić się z chaosu innej muzyki i z chaosu innych dźwięków. Wykonywany utwór muzyczny ma dla mnie znaczenie porządkujące czas. Wydziela on z chaosu działań ludzi i z chaosu dźwięków otaczających ludzi pewien odcinek o określonej strukturze. Te dążenia w mojej muzyce spełniają się formą pozbawioną kontrastów, możliwie najbardziej jednolitą. Impulsy, zmiany i ruch konieczny do podtrzymania trwania muzyki nie wnoszą nowych elementów, nie są kontrastowe. To, z czym słuchacz się spotyka w pierwszych sekundach trwania utworu, będzie trwało do końca. Początek kompozycji jest od razu ekspozycją całej skali brzmieniowej i w trakcie jej dalszego trwania nie ukaże się nic obcego, nic nowego. Nie będzie niespodzianek. Wolę, aby odbiorca wsłuchiwał się w poszczególne detale i fragmenty muzyki, niż był atakowany pasmem atrakcji, zmian i zaskoczeń. Ta muzyka jest dyskretna. Nie atakuje słuchacza. Postawiony on jest raczej w roli aktywnej: słucha tych tylko fragmentów i tych szczegółów muzyki, które mu odpowiadają. Sam je wybiera, bo poznanie tej muzyki jest łatwe, wie więc, co go może spotkać. Wie też, że jeśli dany fragment zaniknął, to na pewno powróci. Taka forma, forma bezkontrastowa, nie ma w swojej istocie ani początku, ani zakończenia. Utwór może być przerwany w dowolnym momencie i nie zmieni to jego podstawowych cech. Może też trwać dowolnie długo. Ta muzyka wiąże się z możliwością innego sposobu odbioru. Idealna sytuacja byłaby taka, w której muzyka trwałaby stale, a słuchacz przychodził w dogodnej dla siebie porze i odchodził w momencie, jaki sam uznałby za stosowny. To mogłoby być możliwe w salach innego typu, w architekturze specjalnie projektowanej pod tym kątem.

Piece for Orchestra No. 1 jest utworem zawierającym wyżej (szkicowo) opisane cechy, lecz przeznaczonym do wykonania koncertowego. Jest próbą pokazania takiej muzyki w warunkach sali koncertowej. Stąd m. in. limitowany czas trwania kompozycji: 6 min. Prawykonanie Piece for Orchestra No. 1 odbyło się 19 lutego 1970 w ramach VIII Wrocławskiego Festiwalu Polskiej Muzyki Współczesnej. Orkiestrą Symfoniczną Filharmonii Wrocławskiej dyrygował Tadeusz Strugała".